Status Rilisan

       
   

Ikuti

Kamis, 07 April 2016

Sastra Sunda

        Sastra Sunda
tema: Budaya dan Sastra


            Sastra Sunda adalah karya kesusastraan dalam bahasa Sunda atau dari daerah kebudayaan suku bangsa Sunda atau di mana mereka memberikan pengaruh besar. Seni sastra Sunda berkembang cukup pesat dari waktu ke waktu baik jenis karyanya maupun sastrawannya.  Karya sastra Sunda dapat dibagi ke dalam dua kelompok antara lain adalah :
a.       Pantun
Pantun yaitu sastra lisan yang berbentuk prosa lirik, pada umumnya menceritakan tokoh kerajaan Pajajaran yang melakukan pengembaraan dalam mencapai cita-citanya. Contohnya cerita pantun Ciung Wanara, Lutung Kasarung, Mundinglaya Di Kusumah. Kini cerita pantun sudah banyak yang telah dibukukan.
b.      Wawacan
Karya sastra yang terikat, dibentuk dari pupuh, ceritanya panjang, fiksi, dan menceritakan kejayaan seseorang, contoh : wawacan Panji Wulung, Angling Darma, Babad Sumedang, wawacan Purnama Alam.  Ada 17 pupuh yang terdapat dalam karya sastra Sunda,  yaitu Asmarandana, Kinanti, Sinom, Dangdanggula, Durma, Pangkur, Jurudemung, Gurisa, Magatru, Maskumambang, Pucung, Mijil, Balakbak, Lambang, Ladrang, Gambuh, Wirangrong.
Masing-masing pupuh mempunyai sifat dan fungsi masing-masing dalam menggambarkan suasana cerita. Membaca wawacan biasanya ditembangkan sesuai lagu  pupuh yang digunakan.
c.       Guguritan
Karya sastra  terikat yang dibentuk dari pupuh, ceritanya pendek,  menceritakan keindahan alam, perasaan hati dan nasihat. Membacakan guguritan ditembangkan sesuai lagu pupuhnya. Contoh guguritan : Dangdanggula  Laut Kidul, Asmarandana Lahir Batin, Wulang Krama , Wulang Guru dan lain-lain.


d.      Pupujian
Karangan terikat atau  puisi berisikan pelajaran keagamaan, mengagungkan Allah, solawat kepada nabi dan do’a. Bentuk pupujian biasanya terdiri dari beberapa bait, setiap baitnya 4 baris dan berirama, cara membacanya dilantunkan/dilagukan, melantunkan pupujian biasanya di mesjid/madrasah. Contoh pupujian yang berisikan pujian terhadap  keagungan Allah:
He Dat anu Kuat
He dat anu leuwih kuat
anu gagah anu perkosa
mugia Gusti ngajaga
ti jalma nu dolim dosa
He Alloh anu ngqamankeun
Ka abdi tina kasieun
Mugi Gusti nyalametkeun
Ka abdi tina kasieun
                                                   
(Panyungsi sastra hal. 138)
e.       Paparikan
Karya sastra yang terikat  terdiri dari 4 baris, setiap baris terdiri dari 8 suku kata (engang, dalam bahasa Sunda), 2 baris  pertama merupakan  sindiran/sampiran dan 2 baris berikutnya merupakan isinya, paparikan biasanya dikawihkan.
Contoh  paparikan :
Batur mah dibaju hideung
Kuring mah dikabaya bae
Batur mah dipikatineung
Kuring mah sangsara bae
f.        Wawangsalan
Karya sastra yang terikat terdiri dari 2 baris,  baris pertama sampiran dan baris kedua isi. Uniknya dari paparikan ini adalah   baris pertama dan kedua merupakan tebakan yang diulang atau wangsal.
Contoh wawangsalan  yang wangsalnya atau isi tebakannya adalah  hayam
Teu beunang dirangkong kolong
Teu beunang dipikahayang
g.      Sajak
Karya sastra yang terikat terdiri dari beberapa bait, tiap bait jumlah baris dan jumlah suku kata tiap baris tidak tetap. Isi dari sajak biasanya mengungkapkan  keindahan alam, keagungan Alloh,  harapan, kebahagiaan dan kesedihan perasaan seseorang. Contoh sajak yang mengungkapkan  harapan dan keindahan alam.

Kesimpulan :

di daerah jawa barat mempunyai banyak sastra namun hanya sedikit yang tau.
diantara banyaknya sastra ada 6 yang saya akan sebutkan yaitu :


  •  Pantun
  •  Wawacan
  • Guguritan
  • Pupujian
  • Paparikan
  • Wawangsalan
  • Sajak
contoh dari pantun :

HITUT


Awak kuru meni begeng
Geus begeng tambah cembetut
Aya awewe ekeur nonggeng
Singhoreng ekeur ngaluarkeun hitut

Tutut lain sembarang tutut
Tutut dicandak ti Cirangkong
Hitut lain sambarang hitut
Hitut gede siga bangkong

Lamun tutut ti Cirangkong
Jung ditunda di kobong
Kajeun hitung siga bangkong
Nu penting beuteng molongpong

Kobong saha asa kajeun
Di Malangbong ibak-ibakan
Molongpong soten beuteng anjeun
Ari batur kalabakan

Aya kacang geus garing
Meulina di parapatan
Aih lain salah kuring
Naha hitut diiseupan. 

ecet-ecet oet-oet 
ngaronda ngalureuk belut 
kapelet kuring ka pelet 
ku randa nu gede hitut.


Wawacan Damarwulan

Wawacan anu nyaritakeun Puteri Brawijaya di Karajaan Majapahitanu ngaranna Déwi Kencana Wungu ngawaris tahta karajaan kalawan gelar Prabu Kanya Ayu Kencana Wungu. Kacaritakeun, Patih Kuda Laléyang katut para puterana anu opat can lila dikantunkeun ku ibuna amitan pikeun indit tatapa. Nalika dikantun tatapa, jabatan Patih diganti ku patih Logender anu gaduh putera tulu, tur dibantuan ku Ranggalawé ti Tuban.
Kacaritakeun yén kageulisan Sang Prabu Majapait téh geus sumebar ka sakuliah nagri tatangga nepi ka nagri Blambangan anu diparéntah ku Ménak Jingga nu kawentar minangka raja anu makmak meukmeuk tur resep ka awéwé. Ku sabab lamaran anu ditepikeun ku utusan ti Blambangan ditampik, antukna Ménak Jingga kacida murkana sarta manéhna nyiapkeun wadya baladna pikeun ngajorag Majapait. Tapi pamaksudanana téh teu hasil, samalah Ménak Jingga serah bongkokan ka Ranggalawé. Dina ieu téks ayana tokoh Damarwulan teu pati katémbong, samalah dina kajadian perang, Damarwulan téh keur nyarengan ramana tatapa. Ieu téks téh kawasna mangrupa saduran tina Carita Panji di Jawa.
Unsur Intrinsik :
Tema               : Cinta
Tokoh              : Ratu Ayu Kencana Wungu = Bageur tapi sok jalir jangji
Jaka Umbaran (Minakjingga) = Sarakah
Damarwulan = Bageur, wanteran, sok ngabela kabeneran
Latar                : Karajaan Majapahit jeung Karajaan Blambangan
Alur                 : Maju
Amanat           : Talatah moral anu tiasa dipetik ti carita ieu nyaeta, kahiji,daweung resep jalir jangji bade ngabalukarkeun akibat anu awon,sepertos daweung jalir jangji Ratu Ayu Kencana Wungu ngabalukarkeun peupeus na peperangan antawis Majapahit sarta Blambangan. Kadua,sipat jahat,nyaeta resep ngajabel hak batur,katembong dina laku-lampah Layang Seta sarta Layang Kumitri anu ngajabel hak Damarwulan minangka pinunjul sayembara. Balukarna,kadua jalmi licik eta oge lebet panjara.

Kasimpulan
      Numutkeun bahasan carita pantun anu parantos di uningakeun ka khalayak dina presentasi makalah ieu. Urang janten tiasa nyandak titi mangsana yen diantawisna :
      Anu dimaksud carita pantun teh nya eta mangrupa hiji seni pintonan carita pitutur / lisan dina wangun Sastra Sunda, bari ditembangkeun sarta dipirig ku kacapi. Pantun dipdangkeun ku saurang “Juru Pantun” nu oge maenkeun kacapi.
Papasingan carita pantun
      Seni carita pantun dipidangkeun dina bua bentuk :
a)      Pikeun hiburan :
Dina pidang hiburan, anu sok dicaritakeun teh gumantung ka carita nu dikawasa ku juru pantun, atawa gumantung nu naggap.
a)      Pikeun ritual :
Sedangkeun dina pidang ritual, anu sok dicaritakeun teh gumantung ka carita nu dikawasa ku juru pantun, atawa gumantung nu naggap. Misalna, ruwatan, caritana sarua jeung dina pitonan wayang, layaning Batara Kala, Kama Salah, atawa Murwakala..

Sumber:1
Sumber 2
Sumber 3

#Tugas Ilmu Budaya Dasar Universitas Gunadarma


Tidak ada komentar:
Write komentar